CIVI HONORARIO

LISTA NAGRODZONYCH:

ROK 2004

Jego Eminencja Ksiądz Henryk Kardynał Gulbinowicz - arcybiskup metropolita wrocławski w latach 1976–2004. Dwukrotnie podejmował we Wrocławiu papieża Jana Pawła II w trakcie jego podróży apostolskich do Polski – w 1983 oraz w 1997 na zakończenie 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego. W 1989 i 1995 patronował Europejskim Spotkaniom Młodych we Wrocławiu. W 1989 ustanowił archidiecezjalny oddział Caritas, a w 1990 Komitet ds. Pomocy Parafianom z terenu Związku Radzieckiego. W archidiecezji powołał schroniska św. Brata Alberta, Hospicjum i Dom dla Narkomanów we Wrocławiu, Zakład Opiekuńczo-Leczniczy św. Jadwigi w Trzebnicy, Wrocławskie Towarzystwo Opieki nad Więźniami, Dom dla Emerytowanych Rolników w Henrykowie oraz Dom Samotnej Matki im. św. Faustyny Kowalskiej we Wrocławiu. Doprowadził do ukończenia budowy Domu Księży Emerytów we Wrocławiu. Powołał dolnośląskie pismo katolickie „Nowe Życie” oraz Katolickie Radio Rodzina. W sierpniu 1980 udzielił wsparcia robotnikom strajkujących na Dolnym Śląsku, wyrażając zgodę na obecność kapłanów w zakładach pracy i odprawianie tam mszy. Wspierał struktury „Solidarności”, biorąc udział w święceniach lokali i sztandarów, uroczystościach narodowo-religijnych i obchodach zakazanych rocznic. Na początku grudnia 1981 ukrył w swojej rezydencji 80 mln zł wypłaconych z konta bankowego przez działaczy dolnośląskiej „Solidarności”, z których następnie była finansowana działalność organizacji. Po wprowadzeniu stanu wojennego udzielał schronienia (m.in. w swojej siedzibie) ukrywającym się działaczom opozycji antykomunistycznej. Publicznie potępiał postępowanie rządzących, apelował o respektowanie praw obywateli, interweniował u władz w sprawie internowanych, a także odwiedzał ośrodki odosobnienia. W marcu 1982 powołał Arcybiskupi Komitet Charytatywny we Wrocławiu z zadaniem opieki nad internowanymi, więźniami i biednymi. W związku ze wspieraniem podziemnej „Solidarności” funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa zintensyfikowali działania operacyjne prowadzone wobec niego. Próbowano go zastraszyć, podpalając jego samochód w trakcie wizytacji w Złotoryi w maju 1984 r. We wrześniu 1984 przyjął zwolnionych z więzienia dolnośląskich przywódców opozycyjnych, udzielając im błogosławieństwa.

ROK 2007

profesor Władysław Bartoszewski - Odwaga, poświęcenie, kompetencje prof. Władysława Bartoszewskiego, jego bohaterstwo w walce z niemieckim okupantem o niepodległość podczas II wojny światowej, uczyniły go symbolem najszlachetniejszych cech wyróżniających obywatela i patriotę. Ta postawa przepełniona heroizmem i cierpieniem kierowała działalnością prof. Władysława Bartoszewskiego w czasach realnego socjalizmu. Jest dla wielu symbolem postawy niezłomnej w dążeniu do prawdy także wówczas, gdy inni uznawali ją za wrogą wobec doraźnych koniunkturalnych interesów.
Prof. Władysław Bartoszewski interes Państwa zawsze ujmował w kategoriach interesu narodowego, łącząc go z obroną publicznych wartości uniwersalnych. Kierował się zarazem ideami humanizmu w relacjach z innymi społecznościami, które kształtowały historię Dolnego Śląska. Zaangażowanie prof. Włodzimierza Bartoszewskiego w restytucję instytucji demokratycznego państwa prawnego w znacznym stopniu wspomogło przywrócenie samorządności wspólnot lokalnych i regionalnych, co pozwoliło na budowę naszej dolnośląskiej tożsamości samorządowej.

ś. p. Michał Adamowicz;

ś. p. Mieczysław Poźniak;

ś. p. Andrzej Trajkowski.

ROK 2008

profesor Leon Kieres - polski prawnik, profesor nauk prawnych, samorządowiec. W latach 2000–2005 prezes Instytutu Pamięci Narodowej, w latach 2006–2007 przewodniczący Sejmiku Województwa Dolnośląskiego. Jego zasługi dla powstania, rozwoju i prawidłowego funkcjonowania samorządu Województwa Dolnośląskiego są nieocenione.
Poświęcenie w służbie prawdy, kompetencje, niebywały talent organizacyjny, sumienność, doświadczenie oraz zapał, z jakim prof. Leon Kieres wykorzystuje swoje przymioty w działalności społecznej z jego szlachetnej postawy uczyniły wzór do naśladowania.
Profesor Leon Kieres kształtował mechanizmy samorządu lokalnego od podstaw, a zdobytą wiedzą dzielił się, dzięki powszechnej estymie, z innymi. Był radnym pierwszej kadencji Sejmiku Województwa Dolnośląskiego, powołanego wraz z reformą administracji w 1998 roku. Wybrany ponownie w 2006 roku, został Przewodniczącym Sejmiku Województwa Dolnośląskiego trzeciej kadencji.
Również przez dwie kadencje był radnym Rady Miejskiej Wrocławia, a zarazem jej przedstawicielem w Sejmiku Samorządowym we Wrocławiu, gdzie pełnił funkcję przewodniczącego prezydium.
Autorytet prof. Leona Kieresa podkreślano wielokrotnie. Wybrano go na delegata do Krajowego Sejmiku Samorządu Terytorialnego, a następnie powołano do Rady ds. Samorządu Terytorialnego przy Prezydencie, w której zajmował się przygotowywaniem podstaw prawnych gruntownej reformy systemu samorządowego w Polsce. Dwukrotnie wybrano go na Senatora RP. Podczas czwartej kadencji pełnił funkcję wiceprzewodniczącego senackiej Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz członka Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej, obecnie zaś jest Przewodniczącym Senackiej Komisji Spraw Zagranicznych oraz członkiem Komisji Ustawodawczej.
Jego działalność szybko zyskała uznanie za granicą. Profesor Leon Kieres reprezentował Polskę w Kongresie Władz Lokalnych i Regionalnych Europy. Powierzono mu misję obserwatora wyborów samorządowych w Chorwacji i wyborów municypalnych w Bośni i Hercegowinie. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Izby Regionów Kongresu. Nabytą wiedzę i doświadczenie w funkcjonowaniu europejskich samorządów wykorzystywał na gruncie polskim.

ROK 2010

ś.p. Lech Kaczyński Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;

ś.p. Ryszard Kaczorowski Ostatni Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie;

ś.p. Jerzy Szmajdziński Wicemarszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej;

ś.p. Aleksanda Natalli-Świat Posłanka na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej;

ś.p. Władysław Stasiak- Szef Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;

ś.p. Tomasz Merta Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego;

ś.p. Robert Grzywna Major Pilot Wojska Polskiego;

śp. Janina Natusiewicz-Mirer.

ROK 2012

płk dr Jerzy Woźniak – urodził się 8 listopada 1923 w Krakowie, zmarł 12 kwietnia 2012 roku we Wrocławiu. W czasie II wojny światowej walczył w Armii Krajowej (jako żołnierz placówki Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w Błażowej), był uczestnikiem akcji "Burza" (w miejscowościach Hyżne i Błażowa). Po wejściu oddziałów sowieckich na teren Podkarpacia ukrywał się, walczył w oddziale samoobrony Armii Krajowej, następnie zaś w organizacji NIE - kadrowej organizacji wojskowej,( której zadaniem było kontynuowanie walki o niepodległość Polski po wkroczeniu Armii Czerwonej) oraz w Delegaturze Sił Zbrojnych Rzeszów - Południe. W 1945 roku znalazł się w Europie Zachodniej, gdzie walczył w 2. Korpusie Polskim we Włoszech, był także członkiem Delegatury Zagranicznej Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" pod kierownictwem płk Józefa Maciołka (1946–1947) oraz emisariuszem delegatury Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość w Londynie na teren RP. W 1947 został przerzucony do kraju. Aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego został skazany na karę śmierci, którą zamieniono na dożywotnie więzienie. Jako więzień przeszedł z godnością i niezwykłym hartem najgorsze prześladowania, starając się nieść pomoc innym. Był świadkiem drogi na śmierć rotmistrza Witolda Pileckiego. W 1956 roku wyszedł na wolność, podejmując i kończąc na Akademii Medycznej we Wrocławiu. Pracował we Wrocławiu jako pulmonolog zapisując piękną kartę w walce z gruźlicą i chorobami płuc.

ROK 2013

Waldemar Krzystek – reżyser filmowy i teatralny, scenarzysta filmowy. Jest twórcą wielu znakomitych filmów i widowisk teatralnych. Nakręcił m.in. tak znakomite filmy jak „Zwolnieni z życia”, „W zawieszeniu”, „Ostatni prom”, „80 milionów” i „Małą Moskwę”, za którą w 2008 roku na 33 Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni otrzymał Złote Lwy. Wyreżyserowany przez niego serial „Anna German” biła rekordy oglądalności.
Waldemar Krzystek jest także wybitnym reżyserem teatralnym. Jest twórcą m.in. takich spektakli teatralnych: „Ballada o Zakaczawiu”, „Wizyta starszej pani”, „Miłość na Madagaskarze”. Wielokrotnie nagradzany i wyróżniany nie tylko w Polsce, również poza granicami kraju. W swojej twórczości często opowiada o ludziach, wydarzeniach i miejscach na Dolnym Śląsku, przyczynia się w sposób znaczny do promocji regionu w Polsce i za granicą. Jego twórczość to również olbrzymi wkład w kształtowanie naszej tożsamości regionalnej.

ROK 2014

Kornel Morawiecki - założyciel i przewodniczący Solidarności Walczącej. Był wydawcą prasy i wydawnictw Regionalnego Komitetu Strajkowego „Solidarność” we Wrocławiu, upoważniony przez ówczesnego przewodniczącego regionu Władysława Frasyniuka do wydawania i podpisywania oświadczeń w imieniu RKS. Absolwent Wydziału Fizyki Uniwersytetu Wrocławskiego z 1963 r. Doktorat z fizyki uzyskał w 1970 r. Pracownik naukowy Uniwersytetu Wrocławskiego, początkowo w Instytucie Fizyki, następnie Matematyki. Od 1973 pracownik naukowy Politechniki Wrocławskiej.
W 1968 uczestniczył w fali strajków studenckich, drukował i kolportował ulotki, w których potępiał władze komunistyczne oraz sprzeciwiał się tzw. interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji w sierpniu 1968 r. Występował przeciwko stłumieniu przez władze protestów robotniczych na Wybrzeżu w 1970 r. Związany z „Biuletynem Dolnośląskim” – od powstania drukowanym poza cenzurą w zakonspirowanych drukarniach.
W czasie fali sierpniowych strajków 1980, które poprzedziły powstanie NSZZ „Solidarność” aktywnie, wraz z „Biuletynem Dolnośląskim”, włączył się w organizowanie strajków we Wrocławiu. W okresie tzw. pierwszej Solidarności przygotowywał i drukował odezwy po rosyjsku do żołnierzy radzieckich stacjonujących w Polsce, za co został aresztowany i sądzony. Był to pierwszy tego typu proces polityczny w PRL.
Był delegatem na I Krajowy Zjazd „Solidarności” z Regionu Dolny Śląsk. W momencie wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. zszedł do podziemia i rozpoczął działalność poligraficzną. Pierwszy numer podziemnego pisma w stanie wojennym w Polsce – „Z dnia na dzień” był drukowany w nocy z 13 na 14 grudnia i został kolportowany już rano 14 grudnia we Wrocławiu.
Był wydawcą prasy i wydawnictw Regionalnego Komitetu Strajkowego „Solidarność” we Wrocławiu. Na przełomie maja i czerwca 1982 r. m.in. był współorganizatorem „Organizacji Solidarność Walcząca”, która jako jedna z nielicznych w swoim programie głosiła upadek komunizmu, niepodległość Polski i innych narodów zniewolonych przez komunizm, niepodległość republik radzieckich, zjednoczenie Niemiec przy zachowaniu narzuconych jałtańskim porządkiem granic powojennych.
9 listopada 1987 – po 6 latach konspiracyjnej działalności podziemnej – został zatrzymany przez Służbę Bezpieczeństwa Z inicjatywy Konfederacji Polski Niepodległej w USA powstał Komitet na rzecz Uwolnienia Kornela Morawieckiego. W wyniku gry operacyjnej Służby Bezpieczeństwa, 30 kwietnia 1988 r. wyjechał do Włoch. Po trzech dniach podczas próby powrotu został deportowany z lotniska w Warszawie do Wiednia bez prawa powrotu. Powrócił konspiracyjnie do kraju 30 sierpnia 1988 r.
W 1990 r. założył Partię Wolności, z której ramienia bez powodzenia kandydował w wyborach parlamentarnych w 1991. Później działał w Ruchu Odbudowy Polski i zasiadał we władzach tej partii. W 1997 r. z ramienia Ruchu Odrodzenia Polski w 2007 r. jako bezpartyjny z ramienia Prawa i Sprawiedliwości kandydował do Senatu. Kandydował też w wyborach prezydenckich w roku 2010.

Władysław Frasyniuk - działacz NSZZ Solidarność, członek Krajowej Komisji Porozumiewawczej, przewodniczący zarządu Regionu Dolny Śląsk. 13 XII 1981 r. organizator i przewodniczący Regionalnego Komitetu Strajkowego „S” Dolny Śląsk, 14-18 XII 1981 r. uczestnik strajków w kolejno pacyfikowanych zakładach pracy: Pafawag, Dolmel, Bumar-Fadroma, FAT; następnie w ukryciu, poszukiwany listem gończym, zwolniony z pracy; odrzucił propozycję wojewody dolnośląskiego ujawnienia się w zamian za zastosowanie abolicji; inicjator podziemnych struktur „S”, w kontakcie z Ogólnopolskim Komitetem Oporu, 22 IV 1982 r. współzałożyciel (ze Zbigniewem Bujakiem, Władysławem Hardkiem i Bogdanem Lisem) Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej „S”; przeciwnik demonstracji 1 i 3 V (co doprowadziło do rozłamu w Regionalnym Komitecie Strajkowym i powołania w VI 1982 przez Kornela Morawieckiego Solidarności Walczącej). 5 X 1982 r. aresztowany, 25 XI 1982 r. skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego we Wrocławiu na 6 lat więzienia, osadzony w Zakładzie Karnym w Barczewie (uczestnik protestów o status więźnia politycznego, m.in. 14-dniowej głodówki), następnie w Łęczycy. 27 VII 1984 r. zwolniony na mocy amnestii. 31 VIII 1984 r. zatrzymany po uroczystościach rocznicowych przy tablicy pamiątkowej „S” na murze Zajezdni MPK przy ul. Grabiszyńskiej we Wrocławiu, skazany przez kolegium ds. wykroczeń na 2 mies. aresztu, osadzony w Areszcie Śledczym we Wrocławiu, zwolniony 31 X 1984 r. 13 II 1985 r. ponownie aresztowany w Gdańsku po jawnym spotkaniu działaczy „S” z Lechem Wałęsą, skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku na 3,5 roku więzienia, w III 1986 r. pobity przez służbę więzienną, we IX 1986 r. zwolniony na mocy amnestii. W latach 1986-1989 bez zatrudnienia. Od 29 IX 1986 r. w Tymczasowej Radzie „S” powołanej przez L. Wałęsę. 6 VII 1987 r. sygnatariusz deklaracji Kręgu Przyjaciół Solidarności Polsko-Czechosłowackiej. Od X 1987 r. w Krajowej Komisji Wykonawczej „S”; od XII 1987 r. współtwórca i przewodniczący działającej jawnie Regionalnej Komisji Wykonawczej Dolny Śląsk. Uczestnik poufnych rozmów „S” z władzą w Magdalence k. Warszawy.
18 XII 1988 – 1990 członek Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym „S” Lechu Wałęsie. W 1989 r. uczestnik obrad plenarnych Okrągłego Stołu oraz zespołu ds. pluralizmu związkowego; przywrócony do pracy w MPK.

ROK 2015

Sylwester Chęciński - wybitny scenarzysta i reżyser filmowy, od dziesiątków lat jest jednym z najważniejszych kulturalnych ambasadorów Dolnego Śląska. Najbardziej znany jest z wyreżyserowania trylogii: „Sami swoi”, „Nie ma mocnych” i „Kochaj, albo rzuć”. Reżyserowi Sylwestrowi Chęcińskiemu można przypisać wiele zasług wniesionych do procesu budowy „filmowego Dolnego Śląska". Jest to dorobek powszechnie znany i wysoko ceniony zarówno przez krytyków i historyków filmu jak przez miliony widzów. Sylwester Chęciński od drugiej połowy lat 50. związany jest pracą zawodową z Wrocławiem, a zwłaszcza z działającą do 2011 roku wrocławską Wytwórnią Filmów Fabularnych, w której zrealizował większość swoich filmów. Były wśród nich filmy tak znaczące jak trylogia o „Samych Swoich" budująca tożsamość mieszkańców Dolnego Śląska, którzy po wojnie przyjechali na te ziemie z różnych części Polski i Europy.
Tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska CIVI HONORARIO będzie wyrazem uznania dla Sylwestra Chęcińskiego za jego kilkudziesięcioletnią pracę na rzecz filmowej promocji Województwa Dolnośląskiego i jego wielkiego wkładu w tworzenie dolnośląskiego środowiska filmowego.
Filmografia:
    Historia żółtej ciżemki (1961)
    Agnieszka 46 (1964)
    Katastrofa (1965)
    Sami swoi (1967)
    Tylko umarły odpowie (1969)
    Legenda (1970)
    Diament radży (1971)
    Pierwsza miłość (1971)
    Droga (1973)
    Nie ma mocnych (1974)
    Kochaj albo rzuć (1977)
    Roman i Magda (1978)
    Bo oszalałem dla niej (1980)
    Wielki Szu (1982)
    Rozmowy kontrolowane (1991)
    Przybyli ułani (2006)

ROK 2016

Profesor Jan Miodek - profesor zwyczajny doktor habilitowany, językoznawca, niestrudzony popularyzator poprawnej polszczyzny. Z Instytutem Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego związany jest od czasów studiów, a funkcję dyrektora Instytutu pełnił od roku 1989 do 2016, najdłużej w historii. Kierownik Zakładu Historii Języka Polskiego, członek Komitetu Językoznawstwa PAN i Rady Języka Polskiego i Rady Języka Polskiego, członek prezydium Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, redaktor naczelny „Rozpraw Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego”, doktor Honoris Causa Wileńskiego Uniwersytetu Pedagogicznego i Uniwersytetu Opolskiego.
Profesor Jan Miodek językoznawca, niestrudzony popularyzator poprawnej polszczyzny, jest rozpoznawany w całej Polsce i na świecie, wszędzie tam, gdzie mieszkają Polacy. Rozsławia Polskę, Dolny Śląsk i Wrocław na cały świat.
Najbardziej znana działalność profesora to m.in.: od 1968 r. – cotygodniowa rubryka językowa „Rzecz o języku” („Słowo Polskie”, obecnie „Polska. The Times”), w latach 1987-2007 - cotygodniowy program telewizyjny „Ojczyzna polszczyzna”, od 2009 roku – cotygodniowy program telewizyjny „Słownik polsko@polski”.

Profesor Krzysztof Szwagrzyk - historyk, który na Dolnym Śląsku od lat 90. prowadził żmudną pracę nad rozpoznaniem historii Polski, szczególnie z lat 1944 - 1956 i tej części naszych dziejów na Dolnym Śląsku. Jego badania archiwów późniejszego Instytutu Pamięci Narodowej, spowodowały, że był jednym z pierwszych, którzy rozpoznali biografie bestialskich stalinowskich funkcjonariuszy: sędziów, prokuratorów i innych osób z organów bezpieczeństwa na Dolnym Śląsku. To dzięki Niemu dziś znamy te twarze z imienia i nazwiska.

ROK 2017

Św. Jadwiga Śląska - urodziła się w okresie 1174/1178; pochodziła z bawarskiego rodu szlacheckiego, była córką hrabiego na Andechs i księcia Meranu, Bertolda VI, oraz jego małżonki Agnieszki von Groitzsch z rodu Wettynów. Święta Jadwiga Śląska prowadziła działalność dobroczynną, zajmowała się chorymi i wspierała ubogich. Odegrała ogromną rolę przy zakładaniu szpitala Świętego Ducha we Wrocławiu. Był to pierwszy tego typu ośrodek w jej księstwie. Stałą opiekę nad chorymi powierzyła augustianom.
W sposób szczególny poświęciła się innej fundacji — szpitalowi trędowatych kobiet w Środzie Śląskiej. Powstały w roku 1230 szpital został powierzony siostrom szpitalnym.
Angażowała również do swej akcji miłosierdzia obecne na polskiej ziemi rycerskie zakony szpitalne. Między innymi wyprosiła u swego męża nadanie krzyżowcom wielkiej posiadłości w Oleśnicy Małej. Założyła wędrowny szpital, dzięki któremu medycy docierali do najbardziej zagubionych w puszczy miejscowości, udzielając pomocy wszystkim potrzebującym.
Jej inicjatywą było również założenie we Wrocławiu hospicjum, przeznaczonego przede wszystkim dla podróżujących duchownych. Zakładała także kuchnie polowe dla biednych, utrzymywała na swoim dworze trzynaście kalekich osób (ta symboliczna liczba miała przypominać Jezusa i Dwunastu Apostołów), spotkanych podczas objazdu księstwa.
Zaangażowała się również w ożywienie życia religijnego Śląska, sprowadzając do tamtejszych kościołów duchownych z Niemiec. Wspierała też sprowadzanie niemieckich osadników na słabo zaludnione rejony wówczas zachodniej części Śląska, wspierając tym samym rozwój rolnictwa. W swoich posiadłościach obniżała daniny chłopskie i gromadziła zapasy żywności wykorzystane następnie w czasach głodu i powodzi.
Zainicjowana przed wiekami działalność społeczna, kontynuowana jest i dziś w Trzebnicy. Siostry boromeuszki, których klasztor stoi na miejscu dawnego opactwa cysterek, prowadzą Zakład Opiekuńczo-Leczniczy im. św. Jadwigi. W kilku budynkach kompleksu klasztornego znajdują się oddziały szpitalne.

ROK 2018

Ksiądz prałat Stanisław Orzechowski „Orzech” - urodził się w Kobylinie w 1939 r. Z Dolnym Śląskiem jest związany od 1957 roku, kiedy rozpoczął naukę we wrocławskim Technikum Budowlanym. Rok później wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu. W latach 1968-1972 odbył studia pedagogiczne na KUL-u. Po święceniach ks. Stanisław pracę duszpasterską rozpoczął od parafii św. Barbary w Nowej Rudzie-Drogosławiu, gdzie przez trzy lata pełnił funkcję wikariusza. Od roku 1967 (z przerwą na studia) pełnił posługę w parafii św. Wawrzyńca. W 1972 roku objął funkcję diecezjalnego duszpasterza akademickiego Wawrzyny. W sierpniu 1980, podczas pierwszego strajku w zajezdni przy ul. Grabiszyńskiej, odprawił legendarną już mszę świętą, którą jej uczestnicy do dzisiaj wspominają jako niesamowite wydarzenie, przełom. On sam określił, że „To była rzecz historyczna. Sytuacja rzeczywiście była wyjątkowa. Po jednej stronie płotu, w zajezdni, byli strajkujący. Z drugiej strony ok. 20 tys. mieszkańców Wrocławia”. Pod koniec 1980 roku ks. Orzechowski wziął udział w strajku głodowym wrocławskich kolejarzy. Jak wspomina, to wtedy stał się „Orzechem”. W roku 1981 zaczął organizować piesze pielgrzymki na Jasną Górę i do Trzebnicy, które miały nie tylko wymiar religijny, ale także kształtowały charaktery, szczególnie te młode, uczyły zachowań prospołecznych, były też wyrazem kontestacji komunistycznej rzeczywistości. W czasie stanu wojennego ks. Stanisław Orzechowski organizował msze w intencji ojczyzny i osób internowanych, popularnie zwane „Dwudziestkami”, które gromadziły tłumy wrocławian. Wspierał ludzi oskarżanych i represjonowanych za działalność związkową i polityczną. Razem ze studentami opiekował się rodzinami internowanych, przekazując im m.in. produkty rolne dostarczane z kolei przez Solidarność chłopską. Był przyjacielem bł. ks. Jerzego Popiełuszki, a po jego śmierci opiekował się rodziną księdza, szczególnie matką, którą poprzez Duszpasterstwo przez wiele lat wspierał materialnie.

ROK 2019

Zofia Teliga-Mertens — polska agronom, działaczka społeczna i charytatywna, zaangażowana w repatriację polskich rodzin z Kazachstanu. Dama Orderu Orła Białego.
W okresie II RP jej rodzina osiedliła się na Wołyniu, gdzie jej ojciec, Stefan Teliga, za zasługi w wojnie polsko-bolszewickiej otrzymał majątek w Woli Rycerskiej. W trakcie II wojny światowej rodzina została zesłana w głąb ZSRR. Stefan Teliga zmarł, zanim dotarł do armii Władysława Andersa. Zofię Teligę-Mertens wraz z matką wywieziono do Kazachstanu. W 1946 osiedliła się we Wrocławiu, gdzie ukończyła studia rolnicze. Obroniła następnie doktorat. Do czasu przejścia w 1981 na emeryturę pracowała m.in. w piśmie „Gromada — Rolnik Polski”.
W 1998 w ramach rekompensaty za utracone mienie zabużańskie wraz z matką otrzymała trzy wielorodzinne budynki na osiedlu w Szczytnicy niedaleko Bolesławca, pozostawione przez wycofane z Polski wojska radzieckie. Wyremontowała je własnym sumptem, a następnie zdecydowała się przeznaczyć ten majątek Polakom repatriowanym z Kazachstanu. Dzięki temu 40 rodzin przesiedlonych do Polski (łącznie około 200 osób) otrzymało od niej na własność mieszkania na osiedlu nazwanym przez nią „Kresówką”.
W 2011 jej działalność charytatywna została przedstawiona w filmie dokumentalnym “Szklane domy pani Zosi”.
W 2016 została wyróżniona Nagrodą Wrocławia. W 2017 prezydent Andrzej Duda za działalność społeczną i charytatywną odznaczył ją Orderem Orła Białego (dekoracja nastąpiła w ramach obchodów Święta Narodowego Trzeciego Maja). Obecnie mieszka we Wrocławiu. Aktywnie działa w Dolnośląskim Stowarzyszeniu dla Repatriantów „Pomocna Dłoń”.

ROK 2020

Olga Tokarczuk jest polską pisarką, eseistką, poetką i autorką scenariuszy. Należy do najbardziej rozpoznawalnych i cenionych pisarzy na świecie, czego wyrazem było przyznanie jej Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018. Jest także dwukrotną laureatką Nagrody Literackiej „Nike” za powieści „Bieguni” (2008) i „Księgi Jakubowe” (2015). Od wielu lat mieszka na Dolnym Śląsku; we Wrocławiu i Krajanowie na Ziemi Kłodzkiej. W swojej twórczości obok wielkich, uniwersalnych i głęboko humanistycznych treści wielokrotnie odwoływała się do tradycji Dolnego Śląska i losów jego mieszkańców. Jej twórczość pozwala budować mieszkańcom regionu zrozumienie wielokulturowej tradycji Dolnego Śląska, a także rozwijać ciągle powstającą tożsamość regionalną.
Poza Nagrodą Nobla i Nagrodami „Nike” autorka była wielokrotnie wyróżniana w kraju i za granicą nagrodami takimi jak Paszporty Kulturalne „Polityki”, nagrodą Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, Dolnośląską Nagrodą Kulturalną SILESIA Sejmiku Województwa Dolnośląskiego oraz prestiżową The Booker lnternational Prize. Za działalność artystyczną i społeczną autorka otrzymała wiele wyróżnień państwowych i regionalnych, m.in. Srebrny Medal ''Gloria Artis'', Honorową Złotą Odznakę ,,Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego'', odznakę Honorową Powiatu Kłodzkiego. Olga Tokarczuk jest również Honorowym Obywatelem Wrocławia, Wałbrzycha i Nowej Rudy.

Ksiądz Biskup Ignacy Dec jest polskim duchownym rzymskokatolickim i profesorem nauk teologicznych. W latach 1988-1995 pełnił funkcję rektora Metropolitalnego Wyższego Seminarium Duchownego we Wrocławiu, a w latach 1992-2004 rektora Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. Od 2004 do 2020 był biskupem diecezjalnym świdnickim. Od roku 2020 jest biskupem seniorem diecezji świdnickiej. Jako rektor Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu należał do Kolegium Rektorów Uczelni Wrocławia i Opola a w roku 2001 został także członkiem Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP). W latach 2003-2006 był członkiem Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk.
Do szczególnych osiągnięć Biskupa Deca należy niewątpliwie działalność na rzecz pojednania polsko-niemieckiego. Podczas kadencji rektorskich ks. prof. Ignacego Deca Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu nadał 10 doktoratów honoris causa. W tej dziesiątce jest sześciu laureatów zagranicznych, a wśród nich b. kanclerz Niemiec Helmut Kohl oraz kard. Joseph Ratzinger, późniejszy papież Benedykt XVI. Podczas tych wydarzeń wspominano orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 roku. Myśl o pojednaniu polsko-niemieckim znalazła swoje przedłużenie w świętowaniu rocznic tzw. "Mszy Pojednania", która została odprawiona 12 listopada 1989 roku w Ośrodku Spotkań w Krzyżowej k. Świdnicy, z udziałem ówczesnego kanclerza Niemiec Helmuta Kohla i premiera RP Tadeusza Mazowieckiego i podczas której miało miejsce przekazanie sobie znaku pokoju między ówczesnymi szefami rządów Polski i Niemiec. Ks. Dec, już jako biskup świdnicki, uczestniczył w obchodach rocznic tego wydarzenia, podczas których wygłaszał słowo do zebranych (06 XI 2004 - 15-lecie; 12 XI 2009 XX-lecie oraz 12 XI 2019 - XXX-lecie Mszy Pojednania). W roku 2015 na Zamku Książ zorganizował sesję naukową w 50. rocznicę wymiany Listów między Episkopatem Polski i Niemiec.
Biskup Dec przyczynił się także do promocji Wrocławia i Dolnego Śląska. Podczas jego kadencji rektorskiej miały miejsce dwa wielkie wydarzenia; 46. Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny we Wrocławiu (1997) oraz Jubileusz Chrześcijaństwa Roku 2000. Papieski Wydział Teologiczny włączył się wówczas w przygotowanie i przeprowadzenie różnych inicjatyw związanych z tymi wydarzeniami. Biskup był również współorganizatorem „Wieczorów Tumskich” we Wrocławiu.

ROK 2021

Andżelika Borys - Prezes Związku Polaków na Białorusi - za jej nadzwyczajną pracę i poświęcenie na rzecz polskiej mniejszości. Jest nauczycielką języka polskiego i krzewicielką polskiego patriotyzmu oraz kultury. Pani Andżelika od zawsze działa zgodnie z Konstytucją Republiki Białorusi i wieloma aktami międzynarodowymi podpisanymi przez władze kraju. Od lat walczy o prawo do swobodnego nauczania języka polskiego i polskiej historii – do swobodnego pielęgnowania i prezentowania polskiej kultury. Mimo licznych i niezwykle dotkliwych szykan, represji i prześladowań niezłomnie walczy o przestrzeganie praw mniejszości polskiej na Białorusi. Pod koniec marca, tuż po ponownym wyborze na prezesa Związku Polaków na Białorusi, została aresztowana (wraz z kilkoma współpracownikami), a kilka dni później pozbawiono ją wolności, stawiając absurdalne zarzuty. Wykazując się niecodzienną odwagą i niezłomnością, odmówiła opuszczenia terenu Białorusi w zamian za zwrócenie wolności. Pani Andżelika Borys stała się symbolem niezłomnego trwania w obronie polskich wartości, symbolem mądrej, pokojowej postawy. Prowadzi Związek Polaków prostą drogą, a poprawy sytuacji Polaków i każdej innej mniejszości upatruje przede wszystkim w egzekwowaniu zobowiązań wynikających z międzynarodowego prawa i realnego poparcia opinii publicznej Białorusi, Zagranicy oraz rodaków w Rzeczypospolitej Polskiej.

ROK 2022

Antoni Lenkiewicz - historyk, prawnik, publicysta, był działaczem opozycji antykomunistycznej. Jest autorem kilkuset artykułów o tematyce społeczno–politycznej, prawniczej, filozoficznej i historycznej oraz książek biograficznych i monograficznych, więzień polityczny PRL. Od 1980 r. współorganizował NSZZ „Solidarność” we Wrocławiu. Był szefem doradców prawnych związku na Dolnym Śląsku, a także delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów „Solidarności” i członkiem Zarządu Regionu. Następnie został współpracownikiem „Tygodnika Solidarność”. Od 13 grudnia 1981 r. do 23 grudnia 1982 r. był internowany. Z internowania został przeniesiony do więzienia w Strzelcach Opolskich, a stamtąd do obozu internowania w Bieszczadach. Następnie Pan Antoni był pozbawiony pracy aż do 1990 roku. 11 listopada 1985 r. został aresztowany i skazany na karę 1 roku pozbawienia wolności. W więzieniu spędził 9 miesięcy. W 1986 r. był członkiem założycielem Komisji Interwencji i Praworządności „Solidarności”. Od 1987 r. do 1990 r. był redaktorem podziemnego pisma „Konfederacja Dolnośląska”. Jego postawa oraz sumienna i konsekwentna praca dostrzeżone i docenione zostały przez najwyższe władze państwowe – w maju 2022 roku odznaczony został on Orderem Orła Białego za działalność w obronie wolności słowa w PRL i zaangażowanie na rzecz suwerennej Rzeczypospolitej. Na podkreślenie zasługuje fakt, że zamieszkały we Wrocławiu Pan Antoni Lenkiewicz jest jednym z dwóch mieszkańców Dolnego Śląska odznaczonych najwyższym polskim odznaczeniem cywilnym.

ROK 2023

Julian Gozdowski - Legendarny Komandor imprezy narciarskiej Bieg Piastów na Polanie Jakuszyckiej. Pierwszy Bieg Piastów zorganizował w 1976 roku. W marcu 2023 roku miała miejsce 47. edycja biegu. Każdy Dolnoślązak zna Bieg Piastów, wie że jest to impreza rodzinna, wielopokoleniowa, a w zawodowym sporcie ma bardzo wysoką rangę. Lecz już niewielu zna tę oto historię: Po II wojnie światowej Polana Jakuszycka znalazła się pod polską administracją, ale przez wiele lat stanowiła teren zamknięty, albo o bardzo ograniczonym dostępie. Wjazd na nią blokowały rogatki i żołnierze Wojsk Ochrony Pogranicza. Aby móc ją zobaczyć, trzeba było mieć przepustkę. Pierwszymi, którzy zdołali uchylić furtkę, byli biegacze narciarscy. Dzięki nim wieść o nadzwyczajnych warunkach śniegowych na Polanie Jakuszyckiej przestała być wiedzą grupki wtajemniczonych pasjonatów. Jednym z tych, którzy potrafili ją docenić i wykorzystać w szerszym wymiarze, był Julian Gozdowski. Wzorem szwedzkiego Biegu Wazów, zorganizował Bieg Piastów, który stał się ogólnopolskimi zawodami dla tysięcy ludzi. Wielu Polaków połknęło bakcyla i pokochało biegówki. Co roku przyjeżdżali na Bieg Piastów, by rywalizować, ale przede wszystkim spotkać się i spędzić razem czas. Była to też wyjątkowa okazja, by pobiegać po wspaniałych trasach Gór Izerskich, zwykle zamkniętych z uwagi na bliskość granicy. Starsi zawodnicy do dziś wspominają żołnierzy Wojsk Ochrony Pogranicza obstawiających trasę i grzejących się przy ogniskach. Po przełomie lat 80. i 90. ubiegłego wieku, Julian Gozdowski założył Stowarzyszenie Bieg Piastów i w jego imieniu organizował biegi. Zaczęła się nowa historia tych zawodów i Polany Jakuszyckiej. Julian Gozdowski okazał się wizjonerem i niezwykle skutecznym lobbystą. By rozbudować system tras narciarskich do idei biegu przekonał leśników i działaczy Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego - goprowców, którzy z czasem zaczęli się utożsamiać zarówno z Biegiem Piastów, jak i z ośrodkiem w Jakuszycach. Ukoronowaniem rozwoju Polany Jakuszyckiej, jako miejsca uprawiania sportu, była dwukrotna organizacja Pucharu Świata w Biegach Narciarskich w 2012 i 2014 roku, z udziałem m.in. Justyny Kowalczyk. Dziś na polanie mamy jedyny taki w Polsce ośrodek szkoleniowy Dolnośląskie Centrum Sportu Polana Jakuszycka imienia Juliana Gozdowskiego.