Natura 2000
Natura 2000 jest programem, mającym na celu utworzenie w krajach Unii Europejskiej wspólnej sieci obszarów objętych ochroną przyrody. Podstawą dla tego programu są dwie dyrektywy unijne: Dyrektywa Ptasia i Dyrektywa Siedliskowa (Habitatowa).
Celem programu jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważa się za cenne i zagrożone w skali całej Europy, a także ochrona różnorodności biologicznej.
Wspólne działanie na rzecz zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy w oparciu o jednolite prawo ma na celu optymalizację kosztów i spotęgowanie korzystnych efektów dla środowiska.
Powstanie sieci Natura 2000, która jest światowym ewenementem w zakresie międzynarodowej, obszarowej ochrony przyrody, potwierdza, że ochrona zagrożonej różnorodności biologicznej Europy jest jednym z priorytetów działalności Unii Europejskiej.
Obecnie w Polsce sieć Natura 2000 obejmuje prawie 20% powierzchni lądowej. W jej skład wchodzi 849 obszarów siedliskowych oraz 145 obszarów ptasich. Najważniejszym kryterium wyznaczania obszarów Natura 2000 są wartości przyrodnicze danego terenu. Uwarunkowania społeczne i gospodarcze są analizowane i uwzględniane w procesie opracowywania planów zarządzania poszczególnymi obszarami.
Dla każdego obszaru Natura 2000 opracowana jest dokumentacja, która składa się z:
• Standardowego Formularza Danych (Standard Data Form – SDF), w którym zawarte są najważniejsze informacje o położeniu i powierzchni obszaru, występujących typach siedlisk przyrodniczych i gatunkach „naturowych", ich liczebności lub reprezentatywności w skali kraju, wartości przyrodniczej i zagrożeniach;
• Mapy cyfrowej w postaci wektorowej.
12 grudnia 2011 r. Komisja Europejska opublikowała dokument roboczy w sprawie finansowania sieci Natura 2000, mówiący o konieczności znacznego zwiększenia inwestycji. Główna odpowiedzialność za finansowanie sieci Natura 2000 spoczywa na państwach członkowskich, Komisja może jednak odegrać ważną rolę w zapewnieniu, że zarządzanie siecią stanie się częścią szerszej polityki zarządzania gruntami i gospodarki wodnej. z tego też powodu Komisja zaproponowała w 2004 r. włączenie unijnego współfinansowania zarządzania obszarami Natura 2000 do głównych linii budżetowych UE, szczególnie
w odniesieniu do unijnych funduszy obszarów wiejskich, regionalnych i dla rybołówstwa.
Proponowana struktura Priorytetowych Ram Działania (Prioritised Action Frameworks – PAFs):
• Wprowadzający przegląd sieci Natura 2000 na danym terytorium;
• Stan siedlisk i gatunków wspólnotowych;
• Prawne i administracyjne przepisy w zakresie ochrony i zarządzania obszarami Natura 2000;
• Dotychczasowe doświadczenia w zakresie wykorzystania instrumentów finansowych UE;
• Aktualne oszacowanie potrzeb finansowych na zarządzanie siecią Natura 2000 na danym terytorium;
• Strategiczne priorytety ochrony dla obszarów Natura 2000 na lata 2014–2020;
• Opis kluczowych działań dla osiągnięcia priorytetów;
• Monitoring, ocena i aktualizacja.
Oprócz Priorytetowych Ram Działania, dokument roboczy Komisji wskazuje także szereg innych środków, które można zastosować w celu poprawy wykorzystania funduszy UE dla obszarów Natura 2000. Obejmują one lepsze określenie wymogów dotyczących zarządzania siecią Natura 2000 jako podstawę dla działań ukierunkowanych, wzmocnienie świadomości nt. społeczno-gospodarczych korzyści płynących z obszarów Natura 2000 wśród innych form użytkowania terenu oraz analizę innowacyjnych podejść do finansowania sieci Natura 2000.
Na podstawie danych dostarczonych przez państwa członkowskie, Komisja szacuje, że łączna wartość inwestycji niezbędnych do zarządzania obszarami Natura 2000 wynosi ok. 5,8 mld euro rocznie.
Utworzenie, finansowanie oraz zarządzanie obszarami Natura 2000 leży w gestii krajów członkowskich. Stanowi o tym art. 6 i art. 8 Dyrektywy Siedliskowej.
Choć odpowiedzialność finansowa za ochronę i zarządzanie obszarami Natura 2000 spoczywa na każdym z krajów osobno, możliwe jest pozyskiwanie środków wspólnotowych na współfinansowanie wielu działań ochronnych. Komisja wydała również kilka propozycji sektorowych, z których każda przedstawia możliwości finansowania sieci Natura 2000:
• Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności
• Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
• Europejski Fundusz Rybacki
• Instrument finansowy LIFE.
Pomimo wielu potencjalnych ograniczeń inwestycyjnych czy rozwojowych, program Natura 2000, może nieść ze sobą nie tylko korzyści stricte przyrodnicze. Obszary Natura 2000 mogą stać się istotnym źródłem dochodu i przyczyniać się do rozwoju lokalnego, poprzez:
• rozwój turystyki
• dopłaty dla prywatnych właścicieli gruntów zlokalizowanych w granicach obszarów Natura 2000 (przysługują im wyższe o ok. 20% dopłaty w ramach programów rolno-środowiskowych oraz ekwiwalent pieniężny za utracone korzyści),
• wynagrodzenie dla miejscowej ludności za wykonywanie działań ochronnych
w obszarach Natura 2000 (np. wykaszanie, wypas itp.);
• zwiększenie szans dla samorządów na zdobycie dofinansowania na realizację projektów i programów poprawiających stan infrastruktury (kanalizacja, drogi, ścieżki rowerowe, kotłownie na biomasę, programy edukacyjne i szkoleniowe, konkursy itp.).
Więcej informacji:
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
ul. Wawelska 52/54
00-922 Warszawa
tel.: (22) 57-92-900
e-mail: kancelaria@gdos.gov.pl
www.natura2000.gdos.gov.pl
Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu
Pl. Powstańców Warszawy 1
50-951 Wrocław
tel.: (71) 34-06-807
fax: (71) 34-06-806
e-mail: sekretariat@rdos.wroclaw.pl
www.bip.wroclaw.rdos.gov.pl
Katarzyna Łapińska - Naczelnik Wydziału Ochrony Przyrody i Obszarów Natura 2000
tel.: (71) 34-06-805
e-mail: klapinska@rdos.wroclaw.pl