Nagroda Kulturalna Śląska ustanowiona została przez rząd Dolnej Saksonii w 1977 roku. W pierwotnym założeniu miała symbolizować związek Dolnej Saksonii ze Śląskiem. Laureatami tej Nagrody byli niemieccy twórcy kultury, którzy albo pochodzili ze Śląska albo których twórczość cechowało odniesienie do Śląska.

Od 1991 r. rząd Dolnej Saksonii, kierując się ideą porozumienia i pojednania między  Niemcami i Polakami, zmienił formułę Nagrody i przyjął za cel wspieranie wspólnej pielęgnacji i rozwoju śląskiego dziedzictwa kulturowego oraz twórczości kulturalnej Ślązaków. Odtąd Nagrodą wyróżnia się twórców polskich i niemieckich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie literatury, muzyki, sztuk plastycznych.

Nagroda może być także przyznawana za szczególne zasługi w zakresie utrzymywania, rozwoju i propagowania śląskiego dorobku kulturowego. W ubiegłym dziesięcioleciu zmieniono formułę Nagrody – przekształciła się ona  bowiem w nagrodę polsko – niemieckich spotkań, zaliczaną do trwałych elementów porozumienia pomiędzy Polską i Niemcami. Realizując zawarte w 1993 roku Porozumienie o wzajemnej współpracy pomiędzy Dolną Saksonią i województwem wrocławskim, a od 2000 roku Województwem Dolnośląskim, Nagroda wręczana jest naprzemiennie w obu regionach.

Nagroda Kulturalna  Śląska składa się z dwóch równorzędnych nagród w wysokości po 4 000 euro. Ponadto, od 2003 roku, Marszałek Województwa Dolnośląskiego wręcza laureatom rzeźby Silesia autorstwa znanego wrocławskiego artysty rzeźbiarza Stanisława Wysockiego. Polsko - niemieckie jury może również przyznać nagrodę specjalną w wysokości 3 000 euro za znaczące działania na rzecz dialogu polsko – niemieckiego. Dotychczas, wśród Polaków laureatami nagrody zostali min. : Tadeusz Różewicz,  Mikołaj Górecki, Urszula Kozioł, Henryk Tomaszewski, Feliks Przybylak, Stefan Arczyński, Kazimierz Kutz, Wojciech Kilar, Tadeusz Strugała, Maciej Łagiewski, Eugeniusz Get Stankiewicz, Jan Jakub Kolski, Krzesława Maliszewska, abp Alfons Nossol, Franciszek Pieczka, prof. Norbert Honsza, Olga Tokarczuk, Paweł Mykietyn, prof. Józef Hałas, prof. Jan Harasimowicz, prof. Małgorzata Dajewska, prof. Jan Miodek,  Anna Malicka –Zamorska, dr Jerzy Ilkosz i Ewa Michnik.

Laureatami Nagrody 2011 za całokształt działalności są Stanisław Wysocki, artysta rzeźbiarz oraz Matthias Kneip, pisarz. Nagrodę specjalną za działania na polu dialogu polsko-niemieckiego otrzyma Alfred Theisen, dziennikarz i wydawca.