Jakie jest znaczenie i funkcje zasad ogólnych prawa? Jakie zasady ogólne są najczęściej stosowane w praktyce?
24.10.2011 09:08
Zasady ogólne stanowią odzwierciedlenie pewnych podstawowych i wspólnych wartości uznanych za ważne w społeczności UE. Mają one swoje źródło w przepisach prawa stanowionego oraz w orzecznictwie sadowym. Na gruncie prawa unijnego ogólnymi zasadami prawa związane są zarówno instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie jak osoby fizyczne i prawne. Podstawowe funkcje zasad ogólnych to: wypełnianie luk prawnych, wykładnia prawa, interpretacja prawa spełniająca rolę subsydiarną wobec prawa traktatowego, zmiana i korygowanie źródeł prawa pisanego, inspiracja dla prawodawców. Podstawowymi zasadami ogólnymi występującymi w prawie Unii Europejskiej są:
• zasada przyznania, która wyznacza granice kompetencji Unii (art. 3 b Traktatu o funkcjonowaniu UE). Treść powyższej zasady wyraża się w stwierdzeniu, że Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą zaś do Państw Członkowskich. Jest to jedna z najważniejszych zasad działania organów i instytucji, jednakże nie posiada charakteru absolutnego i powinna być współstosowana z innymi zasadami.
• zasada subsydiarności (pomocniczości), której zgodnie z którą w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii. Wskazać należy, że Instytucje Unii obowiązane są stosować zasadę pomocniczości zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności. Parlamenty
• narodowe czuwają nad przestrzeganiem zasady pomocniczości zgodnie z procedurą przewidzianą w tym Protokole.
• zasada proporcjonalności, zgodnie z którą zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza to co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatu. Do osiągnięcia tych celów należy stosować środki niezbędne i konieczne, które powinny przyczyniać się do osiągnięcia celu traktatowego, jednocześnie jednak nie mogą powodować naruszenia innych dóbr prawnie chronionych. W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości ugruntował się pogląd zgodnie z którym każde podejmowane przez Unię działanie należy poddać trójstopniowemu testowi proporcjonalności. W konsekwencji należy ustalić: czy badany środek jest odpowiednią metodą do osiągnięcia prawnie uzasadnionego celu; czy zastosowane środki ograniczają się do tego, co jest konieczne do osiągnięcia owego prawnie uzasadnionego celu; czy poniesione koszty bądź nałożone ograniczenia są do przyjęcia w porównaniu z osiągniętym celem.
Opracowała: Paulina Dobrosz-Dzierżanowska
doradca ds prawa unijnego